Những con phố Hà Nội và Sài Gòn nhiều năm về trước có vẻ hiền hòa, bình lặng với những làn xe đạp chậm dãi. Thời ấy, thứ phương tiện đi lại phổ biến là xe đạp.

Xe đạp được xem là "mốt thời thượng", phương tiện sang trọng mà không phải ai cũng có. Những ai sở hữu chiếc xe đạp Thống Nhất hay Phượng Hoàng xanh đều có thể kiêu hãnh đem khoe với mọi người. Lúc mới mua chỉ dám đạp nhẹ nhàng, về đến nhà là lau chùi sạch sẽ để giữ xe được bền.

Hà Nội của những chiếc xe đạp vài thập kỷ trước.

Chiếc xe Phượng Hoàng này được xem là tài sản vô cùng
giá trị thời đó.

Thời kỳ kháng chiến, bóng dáng xe đạp vẫn bon bon trên mọi con phố, rong ruổi trên đường làng. Xe đạp trở thành quan trọng trong mỗi gia đình khi phải đưa người đi sơ tán. Nào là bếp dầu, mắm muối, quần áo… bao nhiêu là đồ đạc được chất lên xe.

Dần dần, chiếc xe đạp trở nên phổ biến hơn với chủng loại ngày càng phong phú và đủ mọi hình dáng khung: thấp, cao, ngang… Vì thế, Hà Nội có riêng một phố chuyên sửa chữa, bán phụ tùng xe đạp mang tên Phố Huế. Cả phố nườm nượp xe đạp.

Ai đã từng được mẹ đưa ra chợ mua rau như thế này?

Đạp xe đi rước dâu.

Các bà, các mẹ thì đạp xe chở đồ hay ra chợ mua rau. Các cô nữ sinh thì kiêu sa trong tà áo dài trắng tinh khôi, thướt tha trên những chiếc xe mini Nhật mang lại vẻ đẹp thân thương và thơ mộng cho phố phường.

Nữ sinh thướt tha trên những chiếc xe mini Nhật.

Trong số các loại xe đạp thì xe Peugeot thời đó được xếp vào hàng “sành điệu” thời ấy. Chỉ những gia đình nào rất giàu mới có một chiếc xe đạp Peugeot dựng trong nhà. Thậm chí, chiếc xe đạp Peugeot từng được xếp thứ 2 trong tiêu chuẩn chọn người yêu của phụ nữ Việt cách đây vài chục năm.

Xe đạp Peugeot từng là "mốt" của dân chơi.

Xe đạp Peugeot khi đó được xem một thứ đồ trang sức siêu sang, có được một chiếc thì không gì sánh bằng. Chiếc xe này khi ấy "khủng" đến nỗi ngay cả việc được ngồi sau xe cũng là một niềm hãnh diện lớn.

Những dòng xe cổ đình đám một thời

Rồi dần dần, bóng dáng những chiếc xe gắn máy có bàn đạp bắt đầu xuất hiện. Lúc này, mốt xe đạp Peugeot phải nhường chỗ cho xu hướng thời thượng hơn là xe máy Peugeot. So với những dòng xe máy khác xuất hiện cùng thời điểm đó thì xe Peugeot có vẻ đơn giản và thanh tao hơn.

Xe Peugeot có gắn động cơ nhưng lại có bàn đạp giống xe đạp, công suất thấp. Dòng xe này rất thịnh hành vào những thập niên 1940 - 1950, được tiếp tục sản xuất cho tới thập kỉ 1980 trước khi bị thay thế bởi những chiếc xe máy công suất lớn hơn.

Một phụ nữ Việt xưa trên chiếc xe Peugeot.

Một dòng xe gắn máy có bàn đạp rất được ưa chuộng tại Sài Gòn vào những năm 50 là xe Vélosolex, xuất xứ Pháp. Loại xe này nhanh chóng trở nên phổ biến nhờ nhỏ gọn, động cơ nhỏ 50cc và dễ sử dụng. Với các ưu điểm đó, xe Vélosolex thông dụng trong giới sinh viên, học sinh và đặc biệt là phái nữ.

Nhiều người đến bây giờ vẫn không thể quên hình ảnh gợi cảm khi hai chân cô nữ sinh khép nép đặt trên chỗ để chân nằm chính giữa thân xe Solex. Dáng ngồi thẳng lưng, hai cánh tay duỗi dài và phía sau là vạt áo dài tung bay theo gió, tạo nên nét thanh tao, duyên dáng đặc trưng của phụ nữ Việt.

Xe Solex trên đường phố Sài Gòn xưa.

Trong số những chiếc xe Nhật đặt dấu ấn ở Sài Gòn vào cuối thế kỷ 20, có một loạt xe mà thời đó được gọi chung một cái tên rất “Tây”: Dame, nghĩa là quý bà, phái nữ. Những chiếc Honda c50, c90 dành cho nữ giới đều được biết đến chung với tên gọi Honda Dame theo một cách rất riêng của người Sài Gòn, như một cách ngầm hiểu đây là xe dành cho nữ giới.

Dòng xe Honda Dame từng một thời rất thịnh hành với phái nữ.

Xe Honda Dame thời ấy sử dụng cơ chế sang số bằng chân, côn (ambrayage) tự động, khi sang số chân không cần phải bóp embrayage tay mà chỉ cần giảm ga, rất phù hợp cho chị em phụ nữ sử dụng. Các xe Suzuki Dame, Yamaha Dame cũng có cấu tạo tương tự, rất dễ sử dụng và ưu việt hơn xe châu Âu cùng thời, nên nhanh chóng chiếm được cảm tình của người Việt.

Thiết kế các dòng xe Dame từng được xem là "chuẩn mực" với kiểu dáng gọn nhẹ, đường cong dịu dàng, trông rất mỹ thuật. Xe Suzuki Dame và Yamaha Dame đèn trước thấp hơn xe Honda Dame, nhu mì e lệ, rất hợp với thiếu nữ mặc áo dài. Tuy nhiên, Honda Dame vẫn được ưa chuộng hơn do máy mạnh và bền hơn, kiểu dáng cũng rất thu hút.

Ngoài Dame, Honda còn cho ra mắt một loạt các dòng xe khác và đều “gây sốt” thời bấy giờ như Honda DD, Honda 67, Honda Super Cub hay còn được gọi tắt là xe Cub.

Một chiếc DD đỏ từng được xem là thời thượng

Có lẽ nhiều người cho đến bây giờ vẫn không thể quên được hình dáng quen thuộc của dòng xe Cub hầu như có mặt khắp mọi nơi trên mọi miền đất nước, từ thành thị đến nông thôn. Xe đã tạo nên ấn tượng rất tốt với người tiêu dùng về độ bền bỉ, tiết kiệm nhiên liệu và tính tiện dụng. Nó cũng trở thành biểu tượng cho sự “sành điệu” của một bộ phận người tiêu dùng tại thời điểm những năm 80 của thế kỷ trước.

Chiếc xe Cub từng được dân "sành điệu" săn lùng.

Giờ đây, người dân có điều kiện kinh tế tốt hơn bắt đầu chuyển sang các loại xe phân khối lớn, những chiếc xe tay ga đắt tiền hay ô tô. Nhưng có lẽ, ký ức về các dòng xe mang tính “huyền thoại” này vẫn khó phai mờ trong tâm thức mỗi người khi nhớ về một thời đã qua…